H ιστοσελίδα μας με μεγάλη χαρά σας παρουσιάζει τη συνέντευξη που μας παραχώρησαν η Έλενα Νταβλαμάνου και η Αθανασία Ελευθερούλη, συγγραφείς του βιβλίου «Ηρωικά πρόσωπα της Ελληνικής Επανάστασης – Φιλέλληνες του 1821» (τ. Β΄), που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γράφημα (2021).
1) Μπορείτε να μας πείτε μερικά λόγια σχετικά με το βιβλίο σας;
Ε. Ν. Το βιβλίο «Φιλέλληνες του 1821» είναι ο δεύτερος τόμος της σειράς «Ηρωικά πρόσωπα της Ελληνικής Επανάστασης» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γράφημα.Το παρόν βιβλίο αποτελεί φόρο τιμής σε όλους τους ανυπόκριτους θαυμαστές και υμνητές της ελληνικής εθνικής ιδέας που υπερασπίστηκαν και εξακολουθούν να μάχονται υπέρ των ανθρώπινων αξιών της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Οι Φιλέλληνες εμπνεύστηκαν από τις καλύτερες στιγμές της παράδοσής μας, συνέπλευσαν με τις αρχές, τις αξίες και τα ιδανικά του ελληνικού πολιτισμού, οραματίστηκαν το μέλλον και λειτουργούν ακόμη και σήμερα ως πρεσβευτές της Ελλάδας που διαπρέπει.
Το βιβλίο, λοιπόν, αυτό περιλαμβάνει σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση τη ζωή και τη δράση 21 Φιλελλήνων και είναι γραμμένο με τέτοιο τρόπο που απευθύνεται σε αναγνώστες κάθε ηλικίας.
Η εικονογράφηση ανήκει στον εξαίρετο εικονογράφο, Φώτη Παπαστεφάνου, ενώ η συνολική, άρτια σχεδίαση του βιβλίου, στον αγαπημένο και ταλαντούχο συνεργάτη Γρηγόρη Τρύφου, τους οποίους ευχαριστούμε από καρδιάς, καθώς και τον εκδότη μας Γιάννη Τσαχουρίδη.
2) Πώς σας γεννήθηκε η ιδέα συγγραφής του βιβλίου;
Ε.Ν. Η επαφή μας και η γνώση της ιστορίας, μας ορίζει ως συνεχιστές μιας ιστορικής και πολιτιστικής διαδρομής, γεφυρώνοντας, το παρόν με τον παρελθόντα χρόνο στον οποίο ανάγονται οι ρίζες μας. Έτσι αισθανθήκαμε και λειτουργήσαμε κι εμείς ως συγγραφείς του βιβλίου, με κινητήριο δύναμη την αγάπη για την ιστορία. Η συμπλήρωση 200 χρόνων από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης λειτούργησε για εμάς ως αιτία και αφορμή για μια κοινή δράση. Η αφορμή ήταν η ίδια η επέτειος και η αιτία ήταν η ίδια η Ιστορία και η ανάδειξη προσώπων και σχέσεων, καταστάσεων και εξελίξεων που όρισαν και καθόρισαν την επανάσταση. Όλοι μας τιμούμε τον αγώνα των προγόνων μας για την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό, όλοι μας συμμετέχουμε κάθε χρόνο σε επετειακές εκδηλώσεις, λίγοι ωστόσο γνωρίζουμε την πραγματικότητα και τα γεγονότα που καθόρισαν τις εξελίξεις. Επίσης, από τη διδακτική εμπειρία μας τα παιδιά θέλουν να γνωρίζουν την πραγματικότητα όχι σαν παραμύθι αλλά να τη διαβάζουν σαν …παραμύθι. Κι αυτή η διαπίστωση μας έδωσε το έναυσμα να ασχοληθούμε με τα πρόσωπα της Ελληνικής Επανάστασης, αρχικά με της Γυναίκες Αγωνίστριες και έπειτα με τους Φιλέλληνες. Οι Φιλέλληνες υπήρξαν ένας βασικός κρίκος στην απελευθέρωση του ελληνικού κράτους. Δυστυχώς, όμως, εκτός από ορισμένα εμβληματικά πρόσωπα (λόρδος Βύρων, Βίκτωρ Ουγκώ, Εϋνάρδος, Μάγερ κ.ά.) πολλοί άλλοι φιλέλληνες αφέθηκαν στη λήθη των χρόνων, όπως και το κίνημα συμπαράστασης στους επαναστατημένους Έλληνες. Έτσι λοιπόν, μέσα από έρευνα θελήσαμε να παρουσιάσουμε τη ζωή και τη δράση σπουδαίων Φιλελλήνων ώστε παρά τα διακόσια και πλέον χρόνια που μας χωρίζουν από τότε, να μπορούμε να βρούμε πρότυπα μίμησης, να αντλήσουμε θάρρος και δύναμη για να ανταπεξέλθουμε όλοι μας, στον δύσκολο αγώνα της ζωής.
3) Με ποια κριτήρια επιλέξατε να παρουσιάσετε τους συγκεκριμένους Φιλέλληνες;
Ε. Ν. Στις αρχές του 19ου αιώνα, χάρη στα κυρίαρχα ρεύματα της εποχής, ο δυτικός πολιτισμός λαμβάνει έναν ενθουσιώδη ελληνοκεντρικό χαρακτήρα, και η κοινή γνώμη είναι έτοιμη να υπηρετήσει ένα νέο φιλελληνικό ρεύμα και να στηρίξει τον αγώνα των Ελλήνων για την απελευθέρωση της Ελλάδας, που αποτελεί την κοιτίδα του πολιτισμού της. Ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην Επανάσταση του 1821, είναι αναμφίβολα οι Φιλέλληνες και η προσφορά τους στον Αγώνα για την ανεξαρτησία. Ο φιλελληνισμός αναδεικνύεται ως διαχρονικό ρεύμα στην ιστορία, που τροφοδοτείται από την πνευματική ακτινοβολία του Ελληνισμού, καθώς και ως βασικός κρίκος στην απελευθέρωση.
Στους Φιλέλληνες συγκαταλέγονταν ρομαντικοί διανοούμενοι, πολιτικοί, έμποροι, άνθρωποι που βοήθησαν στην προετοιμασία και την ευτυχή εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, είτε μέσω της συμμετοχής τους στις πολεμικές επιχειρήσεις, είτε με χρήματα, είτε δημιουργώντας γραπτά και έργα τέχνης, είτε με άλλες δράσεις, που σκοπό τους είχαν να προβάλλουν την ελληνική προσπάθεια στο εξωτερικό. Ακόμη και με θυσία της ίδιας τους της ζωής.
Δυστυχώς, όμως, εκτός από ορισμένα εμβληματικά πρόσωπα (λόρδος Βύρων, Βίκτωρ Ουγκώ, κ.ά.) πολλοί άλλοι φιλέλληνες αφέθηκαν στη λήθη των χρόνων, όπως και το κίνημα συμπαράστασης στους επαναστατημένους Έλληνες.
Προσπαθήσαμε λοιπόν, με το συγκεκριμένο βιβλίο, να φανερώσουμε και να φωτίσουμε ξεχασμένες σε χρονοντούλαπα: μνήμες, βιώματα, εμπειρίες, και μαρτυρίες από τη ζωή ανθρώπων που αγάπησαν την Ελλάδα σα δεύτερη πατρίδα τους, που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του επαναστατικού αγώνα και το απέδειξαν θυσιάζοντας ακόμη και τη ζωή τους, από τους Φιλέλληνες.
4) Πόσο απαιτητική είναι η ιστορική έρευνα για τη συγγραφή ενός βιβλίου με ιστορικό περιεχόμενο;
Ε. Ν. Θα έλεγα πως ήταν ιδιαίτερα απαιτητική. Χρειάστηκαν πάρα πολλές ώρες έρευνας, μελέτης, διασταύρωσης πληροφοριών, προκειμένου να αποδοθεί στο εκατό τοις εκατό η ζωή και η δράση των Φιλελλήνων. Χρησιμοποιήθηκαν πολλές ιστορικές πηγές και δεν υπάρχει ίχνος μυθοπλασίας, παρόλο που η πρωτοπρόσωπη αφήγηση παραπέμπει ίσως σε κάτι τέτοιο. Στο όλο εγχείρημα τροχοπέδη στάθηκε και η πανδημία καθώς δεν ήταν εύκολη η πρόσβασή μας σε βιβλιοθήκες, παλαιοπωλεία, αρχεία κλπ. Παρόλα αυτά με επιμονή, όρεξη, πείσμα και αγάπη για την ιστορία το καταφέραμε.
Όσον αφορά στην απόδοση του περιεχομένου, στοχεύσαμε με ακρίβεια και αντικειμενικότητα στην Ιστορική Αλήθεια, γι αυτό είχαμε σοφό οδηγό τις Αρχειακές πηγές, την βιβλιογραφία και φυσικά το κριτικό αποστράγγισμα της προφορικής Παράδοσης όπου φυσικά απαιτούνταν η συμβολή της.
Το αναφέρω γιατί το βιβλίο αυτό γράφτηκε με σεβασμό και με τιμιότητα προς αυτή την κατεύθυνση. Προσπαθήσαμε να αποστασιοποιηθούμε από συναισθηματισμούς, αν και ήταν ομολογουμένως δύσκολο, και να φανούμε συνεπής και ειλικρινής απέναντι στο αναγνωστικό κοινό.
5) Ποια η υποδοχή του βιβλίου από το αναγνωστικό κοινό;
Α. Ε. Και τα δύο βιβλία, οι «Αγωνίστριες» καθώς και οι «Φιλέλληνες» έτυχαν πολύ καλής υποδοχής από το αναγνωστικό κοινό, επιβραβεύοντας τις κοπιώδεις προσπάθειες όλων των συντελεστών των βιβλίων. Αποτέλεσαν έναυσμα αναζήτησης, δημιουργίας και συζήτησης. Οι μαθητές με τους δασκάλους τους ανέβασαν θεατρική παράσταση γράφοντας σενάριο από τις πληροφορίες των βιβλίων και πήραν φανταστικές συνεντεύξεις από τους Φιλέλληνες. Για όλα αυτά είμαστε ευγνώμονες!
6) Τι μας διδάσκει η ζωή και η δράση των Φιλελλήνων;
Α. Ε. Στη φαινομενική απέλπιδα προσπάθεια των Ελλήνων να απελευθερωθούν, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν οι φιλέλληνες. Κατά το πλείστων άνθρωποι από όλες τις βαθμίδες της κοινωνίας, εμπνεόμενοι από τη μία από το θαυμασμό τους για την Αρχαία Ελλάδα και από την άλλη από το φιλελεύθερο πνεύμα της εποχής, άφησαν τις οικογένειες τους, τις δουλειές τους θέλοντας να βοηθήσουν τους Έλληνες στον άνισο αγώνα τους κατά των κατακτητών. Η αγάπη όπως και ο θαυμασμός για την Ελλάδα ήταν οι κινητήριες δυνάμεις τους. Η αγάπη αυτή βοήθησε τον αγώνα ενός λαού να συγκρατήσει τη μικρή του γη, το μικρό του σύμπαν, να συγκολλήσει τα σκόρπια θραύσματά του με στόχο του την απελευθέρωση.
Η αγάπη λοιπόν είναι αυτή η απλοϊκή λέξη που διδάσκει ότι η Ελλάδα δεν είναι απλώς μια χώρα, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός. Οι Έλληνες συνέδεαν τη ζωή με το φως. Και οι Φιλέλληνες το είδαν, το αισθάνθηκαν. Δεν φοβήθηκαν, τόλμησαν, αγωνίστηκαν για την αγάπη, τη δικαιοσύνη, την αλήθεια και το φως. Γιατί έτσι έπρεπε να κάνουν. Γιατί η καταστροφή του Ελληνικού πολιτισμού δεν ήταν απλή υπόθεση, τη στιγμή μάλιστα που τα κράτη της Ευρώπης αλλά και η Αμερική προσπαθούσε να ξεκινήσει μια νέα εποχή και να βγει από τον σκοταδισμό του Μεσαίωνα στο φως.
Οι συγγραφείς του βιβλίου Έλενα Νταβλαμάνου (αριστερά) και Αθανασία Ελευθερούλη (δεξιά) σε παρουσίαση του βιβλίου τους7) Πόσο σημαντική είναι η διδακτική αξιοποίηση του φιλελληνισμού και κατ’ επέκταση βιβλίων σχετικών με το θέμα;
Ε. Ν. Τόσο στην ατομική όσο και στη συλλογική μας ζωή, η αναδρομή στο παρελθόν δεν χρειάζεται μόνο για να κατανοήσουμε το παρόν. Χρειάζεται επίσης για να εκτιμήσουμε τα ακριβοπληρωμένα κεκτημένα που αξίζει να διατηρήσουμε και στο μέλλον. Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα μικρό φόρο τιμής σε όλους τους ανυπόκριτους θαυμαστές και υμνητές της ελληνικής εθνικής ιδέας που υπερασπίστηκαν και αγωνίστηκαν υπέρ των ανθρώπινων αξιών της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Οι Φιλέλληνες εμπνεύστηκαν από τις καλύτερες στιγμές της παράδοσής μας, συνέπλευσαν με τις αρχές, τις αξίες και τα ιδανικά του ελληνικού πολιτισμού, οραματίστηκαν το μέλλον, θυσίασαν τις περιουσίες τους και πολλοί από αυτούς και την ίδια τους τη ζωή. Χρησιμοποιήθηκαν πολλές ιστορικές πηγές και δεν υπάρχει ίχνος μυθοπλασίας. Είναι ένα βιβλίο γνώσεων, πίστης, ελπίδας και αγάπης για την ελευθερία, μία προσπάθεια για να εμπνευστούμε, να αντλήσουμε πολύτιμα διδάγματα, να πλημμυρίσουμε τις ψυχές μας με φως από το δοξασμένο παρελθόν και να ατενίσουμε το μέλλον με θάρρος και αυτοπεποίθηση.
Κατά την άποψή μου, ως Έλληνες οφείλουμε να τιμήσουμε με τον δέοντα σεβασμό την εθνικοαπελευθερωτική επανάστασή μας με κάθε τρόπο, αυτήν που μας χάρισε την ελευθερία και οδήγησε στη συγκρότηση της εθνικής μας εστίας. Είναι, όμως, ταυτόχρονα και μια αφορμή για αναστοχασμό. Η ελευθερία και η ολοκλήρωση της εθνικής μας ταυτότητας μέσα στο αστικό, το πολιτικό και το κοινωνικό της πλαίσιο είναι κάτι που δοκιμάζεται και αξιολογείται κάθε μέρα. Κι εμείς έχουμε υποχρέωση να διευρύνουμε την κοινωνία των πολιτών, βοηθώντας κάθε Ελληνίδα και σε κάθε Έλληνα να εμπεδώσει, δύο αιώνες μετά, τη συνείδηση του πολίτη.
8) Ο Απρίλιος περιλαμβάνει 2 σημαντικές ημέρες: την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού βιβλίου (2/4) και την Ημέρα Φιλελληνισμού και Διεθνούς Αλληλεγγύης (19/4). Μπορείτε να μας στείλετε ένα μήνυμα με αφορμή τις δύο αυτές ημέρες;
Α. Ε. Το βιβλίο αποτελεί ένα ανοιχτό παράθυρο στον κόσμο. Σ’ αυτό αποθηκεύεται όλη η σοφία και η πείρα του ανθρώπου. Γίνεται ο αιώνιος δάσκαλος του και του κρατά συντροφιά στις δύσκολες ώρες της ζωή του. Μ’ αυτό ψυχαγωγείται, επικοινωνεί και συνομιλεί με όλους τους σοφούς του κόσμου, γίνεται κοινωνός των ιδεών των και συμβάλλει στο να μη λησμονηθεί η Ιστορία και ρόλος των πρωταγωνιστών της. Το κίνημα του φιλελληνισμού και η καθοριστική συμβολή του στην ιστορία της νεότερης Ελλάδας αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα διεθνούς αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών. Οι λαοί οφείλουν να ζουν συναδελφωμένοι και αρωγοί ο ένας προς τον άλλον. Η χώρα μας -ως γενέτειρα του ιερού θεσμού της φιλοξενίας και της ικεσίας- τόσο στο παρελθόν, όσο και στο παρόν, έχει αποδείξει τα βαθιά συναισθήματα αλληλεγγύης. Ας αποτελέσουν τα βιβλία και οι Φιλέλληνες τους φωτεινούς φάρους που θα καθοδηγούν τα παιδιά μας.
Ευχαριστούμε θερμά τις δύο συγγραφείς για τη συνέντευξη. Ευχόμαστε να είναι πάντα δημιουργικές και πολυγραφότατες!