Ο αμερικανικός φιλελληνισμός συνέβαλε ουσιαστικά στην παγκόσμια ανάδειξη του αγώνα των Ελλήνων για ανεξαρτησία και στήριξε την Επανάσταση του 1821 σε πολιτικό, ιδεολογικό και οικονομικό επίπεδο. Η συνεισφορά των Φιλελλήνων από τις ΗΠΑ ήταν τόσο μεγάλη, ώστε τα ονόματά τους έχουν μείνει ανεξίτηλα σε πολλά βιβλία ιστορίας. Σχεδόν διακόσια χρόνια μετά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης η μνήμη και η παρουσία τους στην Αθήνα παραμένει ακόμη «ζωντανή»! Καθημερινά μπορούμε να τους «συναντήσουμε» γύρω μας στην ελληνική πρωτεύουσα, αφού υπάρχουν δρόμοι, σχολείο και μνημείο που φέρουν τα ονόματα γνωστών Αμερικανών φιλελλήνων.
Η οδός και το σχολείο Χιλλ
Οδός Χιλλ στην Πλάκα (Πηγή: Google maps)Η οδός και το σχολείο Χιλλ έχουν πάρει το όνομά τους από τον Ιωάννη-Ερρίκο Χιλλ (John Henry Hill), έναν Αμερικανό φιλέλληνα ιεραπόστολο από την Κολούμπια, που ήρθε με τη σύζυγό του στην Αθήνα προσφέροντας πλούσιο κοινωνικό και εκπαιδευτικό έργο.
Ο Χιλλ (1791-1882) φοίτησε στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια, παρακολούθησε το Προτεσταντικό Θεολογικό Σεμινάριο της Αλεξάνδρειας στη Βιρτζίνια και έκανε διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Το 1821 παντρεύτηκε τη Φράνσις Μαρία Μάλιγκαν (Francis Maria Mulligan) που ήταν εκπαιδευτικός. Την 1η Οκτωβρίου 1830 οι Χιλλ αναχώρησαν από τη Βοστώνη για την Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα.
Το κτήριο της Σχολής Χιλλ (Πηγή: www.hill.gr)Ο δρόμος που φέρει το όνομα του Χιλλ βρίσκεται στην περιοχή της Πλάκας και σε αυτόν έχει την έδρα του το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (Ι.ΔΙ.Σ.). Αντίθετα, η Σχολή Χιλλ, δεν βρίσκεται στην ίδια οδό αλλά στο Σύνταγμα, κοντά στην Ιερά Μητρόπολη Αθηνών. Η Σχολή ιδρύθηκε το 1831 και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα σχολεία στην Ελλάδα αφού λειτουργεί αδιάκοπα από τότε μέχρι σήμερα. Αρχικά, περιελάμβανε σχολεία κορασίδων και άπορων παιδιών, ενώ το 1835 ξεκίνησε η λειτουργία του πρώτου νηπιαγωγείου στην Ελλάδα. Η διεύθυνση του σχολείου πέρασε από τους Χιλλ στις επόμενες γενιές και σήμερα λειτουργεί από μέλη της πέμπτης και έκτης γενιάς της ίδιας οικογένειας.
Οδός Γουέμπστερ
Οδός Γουέμπστερ κοντά στον λόφο της Ακρόπολης (Πηγή: Google maps)
Η οδός Γουέμπστερ βρίσκεται σε μία γειτονιά του ιστορικού κέντρου της Αθήνας ανάμεσα στους πρόποδες του λόφου Φιλοπάππου και σε ελάχιστη απόσταση από τον λόφο της Ακρόπολης. Το όνομα του δρόμου δόθηκε προς τιμή του φιλέλληνα Αμερικανού δικηγόρου, πολιτικού και μέλους του Κογκρέσου Δανιήλ Γουέμπστερ (1782-1852), ο οποίος με ομιλίες και ενέργειές του στήριξε το ελληνικό ζήτημα.
Στις 8 Δεκεμβρίου 1823 o Γουέμπστερ, αντιπρόσωπος της Μασαχουσέτης στο Κογκρέσο, κατέθεσε αίτημα, ώστε να σταλεί ένας επίσημος απεσταλμένος στην Ελλάδα και να υποστηρίξει τον αγώνα της για ανεξαρτησία. Στις 5 Ιανουαρίου 1824 ο Αμερικανός πολιτικός υπέβαλε υπόμνημα κατοίκων της Βοστώνης, με το οποίο ζητούσε την αναγνώριση της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος και τη συμπερίληψη στο νέο κράτος που θα φτιαχνόταν όχι μόνο της ηπειρωτικής Ελλάδας αλλά και των νησιών. Επίσης, στις 19 Ιανουαρίου 1824 ο Γουέμπστερ εκφώνησε στο Κογκρέσο έναν μνημειώδη λόγο εκφράζοντας τη στήριξή του στον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα και καταδικάζοντας τις απολυταρχικές δυνάμεις που εναντιώνονταν στο αίτημα των Ελλήνων για ανεξαρτησία.
Οδός Χάου
Οδός Χάου στα Σεπόλια (Πηγή: Google maps)
Στα Σεπόλια, γνωστή συνοικία της Αθήνας, βρίσκεται μία οδός που φέρει το όνομα ενός από τους σημαντικότερους φιλέλληνες του 19ου αιώνα, του Σάμιουελ Χάου (Samuel Howe). O Σάμιουελ Χάου (1801-1876) ήταν Αμερικανός γιατρός, φιλάνθρωπος και υπέρμαχος της κατάργησης της δουλείας στις ΗΠΑ. Γεννήθηκε στη Βοστώνη και σπούδασε ιατρική στο Χάρβαρντ. Ο θαυμασμός του για τον ελληνικό πολιτισμό και η δράση των Φιλελληνικών Κομιτάτων στην Αμερική τον ώθησαν να μεταβεί στην Ελλάδα για να στηρίξει τους Έλληνες στον αγώνα τους.
Το 1825 φτάνει στην επαναστατημένη Ελλάδα και παρέχει αφιλοκερδώς τις ιατρικές του υπηρεσίες ως χειρουργός. Ο Χάου επέστρεψε στις ΗΠΑ το 1827, για να συγκεντρώσει χρήματα και προμήθειες για την υποστήριξη των επαναστατημένων Ελλήνων, ενώ μαζί του μετέφερε και μερικά ορφανά ελληνόπουλα. Έναν χρόνο αργότερα (1828) επιστρέφει πάλι στην Ελλάδα και παραμένει εκεί ως το 1830. Στο διάστημα αυτό μεταξύ άλλων ίδρυσε ένα καταφύγιο στην περιοχή του Ισθμού Κορίνθου. Όλες τις εμπειρίες του από την Επανάσταση τις έγραψε στα απομνημονεύματά του, με τίτλο «Historical Sketch of the Greek Revolution». Το 1831 επιστρέφει στη Βοστώνη και διευθύνει ένα σχολείο για τυφλούς, ενώ το 1848 δημιουργεί ένα ακόμη σχολείο για άτομα με νοητικές διαταραχές.
Μνημείο Αμερικανών Φιλελλήνων
Το Μνημείο των Αμερικανών Φιλελλήνων στους Αμπελόκηπους Αθηνών (Πηγή: topoimnimis.keni.gr)
Το Μνημείο των Αμερικανών Φιλελλήνων βρίσκεται στην οδό Παναγή Κυριακού στους Αμπελόκηπους Αθηνών, απέναντι από την κατοικία του Αμερικανού πρέσβη. Φιλοτεχνήθηκε το 1930 από τον γλύπτη Γεώργιο Δημητριάδη με πρωτοβουλία του Τμήματος της Αμερικανικής Λεγεώνας Αθηνών που διεξήγαγε πανελλήνιο έρανο για τη συγκέντρωση των εξόδων κατασκευής. Το μνημείο έχει τη μορφή οβελίσκου και στις τέσσερις πλευρές του υπάρχουν οι προτομές Αμερικανών φιλελλήνων που συνεισέφεραν στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Στην πρόσοψη αναπαρίσταται ο Samuel Howe και από κάτω αναγράφονται στα αγγλικά 29 ονόματα επιφανών Αμερικανών φιλελλήνων. Στη βάση της πρόσοψης υπάρχει μεταφρασμένη στα αγγλικά η έκκληση του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη το 1821 προς το αμερικανικό έθνος. Στην πίσω όψη υπάρχει η ανάγλυφη προτομή του Edward Everett, ο οποίος ήταν πολιτικός, φιλόλογος και γνωστός φιλέλληνας. Στην αριστερή πλευρά υπάρχει η ανάγλυφη προτομή του Daniel Webster, ενώ στη δεξιά εκείνη του φιλέλληνα πολιτικού Henry Clay, ο οποίος ήταν γερουσιαστής του Κεντάκι και διετέλεσε Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ το διάστημα 1825-1829.
Οι Αμερικανοί φιλέλληνες διαδραμάτισαν το δικό τους σπουδαίο ρόλο στην οργάνωση και στην επιτυχή κατάληξη της Επανάστασης του 1821. Σήμερα, οι κάτοικοι της Αθήνας και οι επισκέπτες της έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν μερικούς από τους Αμερικανούς φιλέλληνες της εποχής εκείνης θαυμάζοντας ένα μνημείο, περνώντας έξω από ένα σχολείο ή περπατώντας σε δρόμους που είναι αφιερωμένοι στη μνήμη τους.
Μάγδα Μπαλαφούτη
Βιβλιογραφία:
Γεωργοπούλου, Μ. (2021). Γενναίοι και ελεύθεροι: Αμερικανοί Φιλέλληνες και ο «ένδοξος αγώνας των Ελλήνων». Αθήνα: Αμερικανική Σχολή Κλασσικών Σπουδών στην Αθήνα.
Μαλαφούρης, Μ. (1948). Έλληνες της Αμερικής 1528-1948. Νέα Υόρκη: Goldman