Ακολουθία της Ανάστασης σε ελληνορθόδοξη εκκλησία της Τρωάδας (Πηγή: The Illustrated London News, 20/4/1878)Οι καταγραφές των φιλελλήνων που ταξίδεψαν στην επαναστατημένη Ελλάδα και τα βιβλία που εξέδωσαν με τις εμπειρίες τους αποτελούν σημαντικές ιστορικές πηγές, καθώς μας προσφέρουν εικόνα και γνώση, όχι μόνο για τα επαναστατικά τεκταινόμενα, αλλά και για τον τρόπο ζωής, τα έθιμα και τις γιορτές των Ελλήνων τη δεκαετία του 1820.
Πώς εορταζόταν το Πάσχα στα χρόνια του Αγώνα; Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου και τον εορτασμό της Ανάστασης μας παρέχει ο Βρετανός φιλέλληνας Julius Millingen, ο οποίος τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1825 βρισκόταν στο Ναύπλιο.
Ποιος ήταν ο Millingen;
Το βιβλίο «Memoirs of the Affairs of Greece» (1831)Ο Julius Michael Millingen ήταν Βρετανός γιατρός και συγγραφέας. Γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 19 Ιουλίου 1800 και πέρασε τα νεανικά του χρόνια στο Καλαί (Calais) και το Παρίσι. Το 1817 εισήχθη στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και τέσσερα χρόνια αργότερα έλαβε δίπλωμα από το Βασιλικό Κολλέγιο Χειρουργών του Εδιμβούργου [1]. Ήταν μέλος της Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου και στα τέλη Αυγούστου 1823 επιβιβάστηκε στο πλοίο «Hope» μαζί με δύο Πρώσους στρατιωτικούς και δύο φιλέλληνες εθελοντές, προκειμένου να μεταβεί στην Κέρκυρα [2]. Στην Κεφαλονιά, στα Μεταξάτα, συνάντησε τον Λόρδο Βύρωνα και στη συνέχεια τον συνόδευσε στο Μεσολόγγι. Μάλιστα, ήταν ένας από τους γιατρούς που ανέλαβαν τη θεραπεία του άρρωστου Λόρδου Βύρωνα το 1824. Στη συνέχεια διορίστηκε χειρουργός του Ελληνικού Στρατού και αιχμαλωτίστηκε από τον Ιμπραήμ Πασά. Κατάφερε να ελευθερωθεί ύστερα από μεσολάβηση του Stratford Canning. Τον Νοέμβριο του 1826 πήγε στη Σμύρνη, μετά στην Προύσα και το 1827 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κωνσταντινούπολη. [3]. Το 1831 εκδόθηκε στο Λονδίνο το βιβλίο του με τίτλο «Memoirs of the Affairs of Greece with Various anecdotes relating to Lord Byron», στο οποίο καταγράφει τις εμπειρίες του από την επαναστατημένη Ελλάδα και τον Λόρδο Βύρωνα [4].
Το Μεγάλο Σάββατο του 1825 στο Ναύπλιο
Στο βιβλίο του αυτό ο Millingen αφιερώνει μία σελίδα για να αναφερθεί στο Ορθόδοξο Πάσχα του 1825. Το Μεγάλο Σάββατο έπεφτε στις 10 Απριλίου, ενώ στις 11 εορταζόταν η Κυριακή του Πάσχα. Ο Βρετανός φιλέλληνας σημειώνει χαρακτηριστικά: «κατά τη διάρκεια τριών ημερών δεν άκουσα ούτε είδα τίποτα άλλο, παρά αδιάκοπους πυροβολισμούς από πιστόλια και μουσκέτα, φωνές, τραγούδια, ποτά, χορούς και με μια λέξη κάθε επίδειξη της πιο βακχικής χαράς». Το Μεγάλο Σάββατο τα μέλη της Γερουσίας, της εκτελεστικής εξουσίας, οι υπουργοί αλλά και ο διοικητής του Παλαμηδίου, Χρήστος Φωταμάρας, μετέβησαν στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, για να πάρουν μέρος στην επίσημη τελετή. Ήταν όλοι ντυμένοι με τις πιο λαμπρές φορεσιές τους και τους συνόδευε η στρατιωτική μπάντα. Πριν τελειώσει η λειτουργία έδωσαν ο ένας στον άλλον το φιλί της αμοιβαίας συμφιλίωσης το οποίο, κατά τον Millingen, ήταν ενδεικτικό της χαράς του λαού. Παράλληλα, στον αέρα ρίχνονταν ριπές του πυροβολικού [5].
Συμπεραίνουμε ότι, παρόλο που έχουν περάσει σχεδόν 200 χρόνια από τότε, ο εορτασμός της Ανάστασης και τα έθιμα της νύκτας του Μεγάλου Σαββάτου δεν έχουν αλλάξει.
Μάγδα Μπαλαφούτη
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
[1] Lee. S. (1894). Dictionary of National Biography (Vol. 37). New York: Macmillan and Co., p. 439.
[2] Millingen, J. (1831). Memoirs of the Affairs of Greece with Various anecdotes relating to Lord Byron. London: John Rodwell.
[3] Lee. S., ο.π., p. 440
[4] https://www.lordbyron.org/contents.php?doc=JuMilli.1831.Contents&choose=Letters&select=JuMilli1878
[5] Millingen, ό.π., p. 272.