Μύηση σε μυστική οργάνωση τον 18ο αιώνα (Πηγή: Wikipedia)Το 1809, πέντε χρόνια πριν την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας και δώδεκα πριν την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, ιδρύθηκε στο Παρίσι η μυστική οργάνωση «Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον» (Hôtel Hellénophone). Η εταιρεία αυτή αποτελεί την πρώτη ελληνική προεπαναστατική οργάνωση, που είχε ως βασική επιδίωξη την πνευματική αναγέννηση των Ελλήνων και την προετοιμασία της εξέγερσης εναντίον των Οθωμανών.
Το ιστορικό πλαίσιο της εποχής και η έδρα της οργάνωσης
Η ίδρυση του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» μπορεί να ενταχθεί στη γενικότερη τάση της εποχής για ανάδυση ενός νέου τύπου κλειστών οργανώσεων που χαρακτηρίζονται από συνωμοτικό χαρακτήρα, τελετουργικές διαδικασίες μύησης και πολιτικοποίηση των μελών τους [1].
Η έδρα του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» βρισκόταν στο Παρίσι, και συγκεκριμένα στην οδό Μονσιέ, στη συνοικία Saint Germain [2]. Η επιλογή του Παρισιού δεν ήταν τυχαία καθώς τα προτάγματα της Γαλλικής Επανάστασης ήταν ακόμη νωπά στις αρχές του 19ου αιώνα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η σύστασή της έγινε την περίοδο ακμής του Ναπολέοντα, ο οποίος ενθάρρυνε τον εταιρισμό με σκοπό να δημιουργεί συμμαχίες με δυνάμεις και πολιτικούς κύκλους, που ήταν πιθανόν να χρησιμοποιηθούν σύμφωνα με τα πολιτικά του σχέδια στις διάφορες περιοχές της Ευρώπης [3].
Οι σκοποί της εταιρείας, ο τρόπος λειτουργίας και οι δράσεις της
Tα μέλη του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» υποστήριζαν ότι οι στόχοι της εταιρείας ήταν μορφωτικοί. Έθεταν, λοιπόν, ως βασική επιδίωξη τη μελέτη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και την παροχή υποτροφιών σε Έλληνες σπουδαστές στο Παρίσι, με χρήματα που θα συγκεντρώνονταν από εισφορές των μελών. Ωστόσο το «Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο» είχε και κρυφούς, επαναστατικούς στόχους. Έτσι, η εταιρεία είχε συγκεντρώσει όπλα με σκοπό να σταλούν σε ελληνικές περιοχές και να χρησιμοποιηθούν σε επιχειρήσεις εναντίον των Οθωμανών [4]. Επίσης, προσπαθούσε να διατηρεί ζωντανό το ενδιαφέρον του Ναπολέοντα για την τύχη των Ελλήνων και να καλλιεργεί ένα ευνοϊκό κλίμα σχετικά με το ελληνικό ζήτημα. [5].
Η λειτουργία του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» ακολούθησε τα πρότυπα παρόμοιων μυστικών οργανώσεων της εποχής εκείνης, όπως οι εταιρείες των Καρμπονάρων στην ιταλική χερσόνησο. Το έμβλημα της εταιρείας ήταν δύο ενωμένα χέρια με τα αρχικά ΦΕΔΑ (Φιλίας Ελληνικής Δεσμός Άλυτος) [6]. Τα μέλη του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» ορκίζονταν ενώπιον επιτροπής ότι δεν θα αποκαλύψουν τα μυστικά της και αναγνωρίζονταν μεταξύ τους από το χρυσό δακτυλίδι που φορούσαν και είχε πάνω του σκαλισμένα τα αρχικά Φ.Ε.Δ.Α. [7].
Τα μέλη της οργάνωσης και ο φιλέλληνας πρόεδρός του
Πρωτεργάτες του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» ήταν ο Θεσσαλονικιός Γρηγόριος Ζαλίκης, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, ο Πέτρος Ομηρίδης-Σκυλίτσης, ο Στέφανος Χατζημόσχος, ο Δημήτριος Κομνηνός κ.ά. [8]. Η ιδέα, βέβαια, για τη σύσταση της εταιρείας ανήκει στην Κύπρια διανοούμενη φιλελληνίδα Ελισάβετ Λουμάκη-Σενιέ (1729-1808) που ήταν μητέρα του σπουδαίου νεοκλασικιστή ποιητή André Marie Chénier (1762-1794). Στο φιλολογικό της σαλόνι συγκεντρώνονταν για πολλά χρόνια σπουδαίοι εκπρόσωποι της γαλλικής διανόησης της εποχής εκείνης, γεγονός που συνέβαλε σημαντικά στην καλλιέργεια φιλελληνικού κλίματος στην τότε γαλλική κοινωνία [9].
Choiseul Gouffier, πρόεδρος του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» (Πηγή: Wikipedia)Μέλος και πρόεδρος της μυστικής αυτής εταιρείας ήταν ο Γάλλος φιλέλληνας κόμης και διπλωμάτης Choiseul Gouffier (1752-1818), ο οποίος ήταν λάτρης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. O Gouffier μαθήτευσε δίπλα στον Jean-Jacques Barthélemy και το 1776, σε ηλικία 24 ετών, επισκέφτηκε για πρώτη φορά την Ελλάδα, με σκοπό να αποτυπώσει τα αρχαία μνημεία και να καταγράψει τον τρόπο ζωή των νεότερων Ελλήνων. Το 1782 εκδίδει τον πρώτο τόμο του βιβλίου του «Voyage Pittorèsque de la Grèce» που περιλαμβάνει πλούσιο υλικό από το ταξίδι του. Το 1784 διορίζεται από τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ πρεσβευτής της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη, ενώ αργότερα πραγματοποίησε και δεύτερο ταξίδι στην Ανατολή ως διπλωματικός απεσταλμένος του Βασιλιά Λουδοβίκου [10].
Το τέλος της οργάνωσης
Η δράση του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» ήταν έντονη όσο ο αυτοκράτορας Ναπολέων βρισκόταν στην εξουσία. Μετά την πτώση του Βοναπάρτη ξεκίνησε η παρακμή της εταιρείας λόγω της κυριαρχίας των οπαδών της Παλινόρθωσης και του εχθρικού κλίματος που επικρατούσε στην Ευρώπη εκείνη την περίοδο εναντίον των μυστικών εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων. Η ίδρυση και δράση της μυστικής αυτής εταιρείας θεωρείται σημαντική, καθώς λειτούργησε ως ένα «εργαστήριο επαναστατικών πρωτοβουλιών» υπέρ των Ελλήνων στην Ευρώπη κατά την προεπαναστατική περίοδο. Τέλος, το «Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο» θεωρείται ουσιαστικός πρόδρομος της Φιλικής Εταιρείας που ιδρύθηκε στην Οδησσό το 1814 και στην οποία μυήθηκαν αρκετά από τα μέλη του.
Μάγδα Μπαλαφούτη
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
[1] https://greece2021.gr/timeline/787-idryetai-to-ellinoglosson-ksenodoxeion.html
[2] Λήμμα «Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον», Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος-Larousse-Britannica» (1996), τόμος 23, σελ. 35-36
[3] http://www.hri.org/MPA/gr/other/rhgas/ellhnoglosso.html
[4] Λήμμα «Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον», Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος-Larousse-Britannica» (1996), ό.π.
[5] http://www.hri.org/MPA/gr/other/rhgas/ellhnoglosso.html
[6] Σφυρόερας, Β. (2000, Σεπτέμβριος 2). Από το «Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο» στη Φιλική Εταιρεία. Τα Νέα. Ανακτήθηκε από: https://www.tanea.gr/
[7] Βώρος, Φ.Κ. (1986). Αυτοί που προετοίμασαν και ξεκίνησαν την επανάσταση του 1821. Τα εκπαιδευτικά, 5, σελ. 32-51.
[8] Λήμμα «Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον», Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος-Larousse-Britannica» (1996), ό.π.
[9] Βελέντζας, Κ. & Παπαγιαννοπούλου, Α. (2020). Ο διαρκής Φιλελληνισμός και η συνεισφορά του στην Ελληνική Παλιγγενεσία. Στο Θ. Κουτσογιάννης (Επιμ.), 1821-2021: Ο διαρκής Φιλελληνισμός και η συνεισφορά του στην Ελληνική Παλιγγενεσία. Αθήνα: Εταιρεία για τον Ελληνισμό και τον Φιλελληνισμό.
[10] Σταυράκης, Γ. (2019). Γάλλοι Φιλέλληνες. Αθήνα: Εκδ. Λεξίτυπον, σελ 69-70.