Στα τέλη του 1823 και στις αρχές του 1824 οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε έναν πραγματικό φιλελληνικό αναβρασμό. Σε διάφορες πόλεις της αμερικανικής επικράτειας οργανώνονταν έρανοι και εορταστικές δράσεις με σκοπό τη στήριξη των επαναστατημένων Ελλήνων [1]. Μία από τις πόλεις που πρωτοστάτησε σε αυτές τις εκδηλώσεις ήταν η Νέα Υόρκη, στην οποία τον Δεκέμβριο του 1823 συστάθηκε Φιλελληνικό Κομιτάτο. Το κύμα συμπάθειας προς την Ελληνική Επανάσταση, όμως, εξαπλώθηκε και στα περίχωρα της ομώνυμης πολιτείας.
Στην πόλη Ithaca, που βρίσκεται στην κομητεία Tompkins, βορειοδυτικά της πόλης της Νέας Υόρκης, πραγματοποιήθηκε την Πρωτοχρονιά του 1824 συνάντηση των κατοίκων με σκοπό τη στήριξη των αγωνιζόμενων Ελλήνων. Τις επόμενες ημέρες στη μικρή αυτή πόλη οι κάτοικοι συγκέντρωσαν χρήματα με σκοπό να τα στείλουν στην Ευρώπη για τις ανάγκες του Ελληνικού Αγώνα. Ένας από τους πολίτες της Ithaca που στήριξε ένθερμα την πρωτοβουλία αυτή ήταν ο μοναδικός κουρέας-μπαρμπέρης της πόλης, ο Robert Maines.
Ποιος ήταν ο Robert Maines
Αφροαμερικανός κουρέας στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ στα μέσα του 19ου αιώνα (Πηγή: www.ccpl.org)Σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή του Maines αντλούμε από το βιβλίο «Black Voices in Tompkins County-The 19th Century» της ιστορικού Carol Kammen, η οποία έχει μελετήσει σε βάθος την τοπική ιστορία της Ithaca. Ο Maines ήταν ένας Αφροαμερικανός πολίτης που γεννήθηκε το 1805. Το 1823, σε ηλικία μόλις 18 ετών εγκαταστάθηκε στην Ithaca ανοίγοντας το πρώτο κουρείο της πόλης [2]. Στο πελατολόγιό του ανήκαν σημαντικοί επαγγελματίες της περιοχής, όπως δικηγόροι, τραπεζίτες κ.ά.. Ο Maines φτάνοντας στην πόλη είχε για «προστάτη» του τον Charles Humphrey, που ήταν πρόεδρος της Ithaca. Μάλιστα, ο Humphrey αποκαλούσε τον Maines “Major General of sartorial splendor” (Υποστράτηγο της αριστοκρατίας), καθώς ο κουρέας μπορούσε να βρίσκεται στο κουρείο του και να δουλεύει από τις 5 το πρωί ως τις 9 το βράδυ! [3] Ο Maines ήταν παντρεμένος με τη Matilda Lapsley, μία λευκή γυναίκα που είχε γεννηθεί στον Καναδά. Ο κουρέας παρέμεινε με την οικογένειά του στην Ithaca μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1830 και στη συνέχεια μετακόμισε στην Αϊόβα [4].
Η φιλελληνική του δράση
Η επιστολή του Robert Maines στον πρόεδρο του Moral Society (Πηγή: Ithaca Journal, φ. 14/1/1824)
Στις 12 Ιανουαρίου 1824, ο Maines διαπνεόμενος από το κύμα συμπάθειας και υποστήριξης υπέρ των Ελλήνων, προέβη σε μία σημαντική και συνάμα συμβολική φιλελληνική ενέργεια. Όπως διαβάζουμε στην εφημερίδα Ithaca Journal (φύλλο της 14/1/1824), ο Maines προσέφερε τις εισπράξεις μίας ολόκληρης ημέρας (Σαββάτου) για τις ανάγκες των δοκιμαζόμενων Ελλήνων. Ο ίδιος συνέταξε μία επιστολή προς τον πρόεδρο του Moral Society της περιοχής, ζητώντας του να προωθήσει το ποσό των 13,38 $ στον ταμία του φιλελληνικού ταμείου της Νέας Υόρκης. Στο γράμμα του ο Maines εξηγούσε τους λόγους που τον οδήγησαν στην πράξη αυτή αναφέροντας χαρακτηριστικά: «είναι χρέος όλων των συναδέλφων μου (κουρέων) μαζί με τους συμπολίτες τους ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξης, οι οποίοι απολαμβάνουν το αγαθό της ελευθερίας, να συνεισφέρουν στην ανακούφιση των γενναίων αυτών ανθρώπων (Ελλήνων), από τους οποίους ασκήθηκε για πρώτη φορά η ευγενής τέχνη του ξυρίσματος».
Το ποίημα που αφιερώθηκε στον Maines (Πηγή: Ithaca Journal, φ. 21/1/1824)Η πράξη του Maines δεν έμεινε απαρατήρητη, καθώς η τοπική εφημερίδα στο επόμενο φύλλο της έπλεξε το εγκώμιο του Αφροαμερικανού φιλέλληνα μπαρμπέρη. Στο φύλλο της Ithaca Journal στις 21 Ιανουαρίου 1824 διαβάζουμε ότι ο Maines, ο οποίος αποκαλείται από τον αρθρογράφο «Robert the first», ήταν ο κάτοικος της Ithaca που συνέλεξε και πρόσφερε το μεγαλύτερο χρηματικό ποσό! Μάλιστα ο συντάκτης του κειμένου τόνιζε πώς σκοπός της πράξης αυτής έπρεπε να ευημερήσει, διότι ήταν σημαντικός.
Στο τέλος της δημοσίευσης αφιερώνεται κι ένα ποίημα επαίνου προς τον Maines, το οποίο υπογράφεται με το ψευδώνυμο Byron (Βύρωνας)! Παρατίθεται ακολούθως ολόκληρο το ποίημα:
Γύρισα το πρόσωπό μου στον Robert Maine,
Την πατριωτική του ικανότητα να δω,
Και κοιτάζοντας εκεί λίγη ώρα,
Είπα ότι η ΕΛΛΑΔΑ πρέπει να είναι ήδη ΕΛΕΥΘΕΡΗ!
Με ελληνικό κούρεμα και ελληνικό ξύρισμα,
Δεν θα μπορούσα να φανταστώ έναν Έλληνα σκλάβο!
Συνοψίζοντας, ο Maines μπορεί κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως ο «φιλέλληνας κουρέας» της Ελληνικής Επανάστασης. Η περίπτωσή του αποδεικνύει ότι ο Ελληνικός Αγώνας ενέπνευσε πολίτες από όλον τον κόσμο ανεξαρτήτως ηλικίας, επαγγέλματος, εθνικής προέλευσης και κοινωνικοοικονομικού status. Για τον Maines, ο οποίος ζούσε σε μία χώρα όπου η δουλεία ήταν ένας παγιωμένος θεσμός, η Ελληνική Επανάσταση αποτέλεσε έναν γενναίο αγώνα υπέρ της ατομικής χειραφέτησης και της εθνικής ανεξαρτησίας.
Γιώργος Γιαννίκος
Θερμές ευχαριστίες στην ιστορικό Carol Kammen για τη συνεργασία και την παροχή σημαντικών βιβλιογραφικών πληροφοριών, που ήταν απαραίτητες για τη συγγραφή του παρόντος ιστορικού αφιερώματος.
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
[1] Santelli, M-C. (2021). Ο Αμερικανικός Φιλελληνισμός: Η επίδραση της Επανάστασης του 1821 στις ΗΠΑ (Δ. Σταυρόπουλος, Μετ.). Αθήνα: Ψυχογιός, σελ. 15-16.
[2] Kammen, C. (2023). Black Voices in Tompkins County-The 19th Century. New York: Tompkins County Historical Commission, p. 25.
[3] Kammen, C., ό.π., σελ. 26-27.
[4] Kammen, C., ό.π., σελ. 28-29.
Πρόσθετη βιβλιογραφία:
Εφημερίδα «Ithaca Journal», φύλλα 14/1/1824 και 21/1/1824
Πηγές εικόνων:
Οι εικόνες αντλήθηκαν από το Charleston County Public Library (www.ccpl.org) και την εφημερίδα «Ithaca Journal».