La caduta d' Ipsara (Πηγή: books.google.gr)Η καταστροφή των Ψαρών τον Ιούνιο του 1824 αποτέλεσε ένα από τα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης που συγκλόνισε τους λαούς της Ευρώπης και τόνωσε το φιλελληνικό κίνημα τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Το δράμα και η αυτοθυσία των Ψαριανών ενέπνευσε πλήθος καλλιτεχνών του 19ου αιώνα, οι οποίοι μέσα από τα έργα τους μνημόνευσαν την καταστροφή του νησιού φιλοτεχνώντας πίνακες, γράφοντας ποιήματα ή ανεβάζοντας χορευτικές ή θεατρικές παραστάσεις.
Ένα από τα έργα αυτά ήταν ο χορός (ιταλικό θεατρικό είδος “Ballo”) «La caduta d’ Ipsara - Ballo eroico-tragico in cinque atti» που γράφτηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1830 από τον Ιταλό καλλιτέχνη Luigi Astolfi. Το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά τις Απόκριες του 1835 στο Teatro Grande (ή Teatro Verdi) της Τεργέστης, ενώ ένα χρόνο αργότερα παίχτηκε στο Teatro della Concordia της Κρεμόνα και στο Teatro Carlo Felice της Γένοβα, αποσπώντας θετικά σχόλια από τον τύπο της εποχής.
Ακολουθία της Ανάστασης σε ελληνορθόδοξη εκκλησία της Τρωάδας (Πηγή: The Illustrated London News, 20/4/1878)Οι καταγραφές των φιλελλήνων που ταξίδεψαν στην επαναστατημένη Ελλάδα και τα βιβλία που εξέδωσαν με τις εμπειρίες τους αποτελούν σημαντικές ιστορικές πηγές, καθώς μας προσφέρουν εικόνα και γνώση, όχι μόνο για τα επαναστατικά τεκταινόμενα, αλλά και για τον τρόπο ζωής, τα έθιμα και τις γιορτές των Ελλήνων τη δεκαετία του 1820.
Πώς εορταζόταν το Πάσχα στα χρόνια του Αγώνα; Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την ημέρα του Μεγάλου Σαββάτου και τον εορτασμό της Ανάστασης μας παρέχει ο Βρετανός φιλέλληνας Julius Millingen, ο οποίος τη Μεγάλη Εβδομάδα του 1825 βρισκόταν στο Ναύπλιο.
Στρατιώτες από την Κεντρική Ευρώπη, αρχές 19ου αιώνα (Πηγή: depositphotos.com)
Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης πλήθος εθελοντών στρατιωτών και αξιωματικών, κυρίως από την Ευρώπη, προσήλθαν στην επαναστατημένη Ελλάδα προκειμένου να συνδράμουν στον αγώνα των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών. Υπολογίζεται ότι περίπου 1.500 ένοπλοι φιλέλληνες πολέμησαν τα χρόνια εκείνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας.
Ανάμεσα στους στρατιώτες φιλέλληνες εντοπίζουμε 4 ζεύγη αδελφών. Πρόκειται για τα αδέλφια Bassano, τους αδελφούς Beck, τα δίδυμα αδέλφια Fels και τους Seiger. Σημαντικές πληροφορίες για τα πρόσωπα αυτά αντλούμε από τον κατάλογο των φιλελλήνων του Ερρίκου Φορνέζη καθώς και από το βιβλίο «Και πάλι μια Ελεύθερη Ελλάδα» του διακεκριμένου φιλέλληνα καθηγητή William St Clair.
Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων ενάντια στους Οθωμανούς κατακτητές προκάλεσε ένα τεράστιο φιλελληνικό κύμα που εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ. Η δημοτικότητα της Ελληνικής υπόθεσης ήταν τόσο μεγάλη, ώστε στα χρόνια της Επανάστασης του 1821 κυκλοφόρησαν πολλά διακοσμητικά ή χρηστικά αντικείμενα καθημερινής χρήσης, όπως ρολόγια, πιάτα, μέχρι και τράπουλες, που ήταν εμπνευσμένα από τον αγώνα των Ελλήνων.
Σήμερα γνωρίζουμε ότι τη δεκαετία του 1820 τυπώθηκαν στην Ευρώπη δύο τράπουλες με φιλελληνικό θέμα. Η μία το 1822 στη Γερμανία και η άλλη το 1829 στην Ουγγαρία. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτές δεν ήταν οι πρώτες τράπουλες με ελληνικό θέμα, αφού προεπαναστατικά στη Γαλλία και πιο συγκεκριμένα στο Παρίσι και στη Λιλ είχε κυκλοφορήσει μεταξύ του 1805 και του 1807 ένα παιχνίδι καρτών με τίτλο «Histoire Grecque».
Η γερμανική τράπουλα του 1822
Γερμανική τράπουλα του 1822 από ιδιωτική συλλογή (Πηγή: Περιοδικό Αρχαιολογία και Τέχνες)Η τράπουλα αυτή φιλοτεχνήθηκε το 1822 στη Λειψία της Γερμανίας από τον Γερμανό C.H. Zoelcke. Είναι πλήρης και περιλαμβάνει 52 χαρτιά διαστάσεων 8,4 x 5,5 εκατοστά, τα οποία είναι αποθηκευμένα σε ένα γκρίζο κουτί που φέρει χρυσές ταινίες και έχει διαστάσεις 9,3 x 6,2 x 2,9 εκατοστά.
Αφροαμερικανός στρατιώτης στα τέλη του 18ου αιώνα. (Πηγή: nps.gov.)Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης πλήθος φιλελλήνων πολεμιστών από διάφορες χώρες της Ευρώπης, αλλά και από τις ΗΠΑ μετέβησαν στον ελλαδικό χώρο προκειμένου να συνδράμουν τον αγώνα των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών κατακτητών. Τα χρόνια της Επανάστασης, λοιπόν, κατέφθασαν από τις ΗΠΑ γενναίοι πολεμιστές, όπως ο George Jarvis και ο William Washington, οι οποίοι διακρίθηκαν στα πεδία των μαχών. Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις φιλελλήνων αγωνιστών ήταν ο Αφροαμερικανός James Jacob Williams, ο οποίος έφτασε στην Ελλάδα το 1827 και πέθανε σε αυτήν δύο χρόνια αργότερα.
Οι πληροφορίες που έχουμε για τη ζωή του και τη δράση του στην Ελλάδα δεν είναι πολλές, καθώς οι διαθέσιμες πηγές είναι περιορισμένες. Όσα στοιχεία γνωρίζουμε για τον Williams προέρχονται από το βιβλίο του Jonathan Peckham Miller «The Condition of Greece in 1827 and 1828» (1828) καθώς και από το περιηγητικό έργο του John Lloyd Stephens «Incidents of Travel in Greece, Turkey, Russia, and Poland» (1838).
Μύηση σε μυστική οργάνωση τον 18ο αιώνα (Πηγή: Wikipedia)Το 1809, πέντε χρόνια πριν την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας και δώδεκα πριν την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, ιδρύθηκε στο Παρίσι η μυστική οργάνωση «Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον» (Hôtel Hellénophone). Η εταιρεία αυτή αποτελεί την πρώτη ελληνική προεπαναστατική οργάνωση, που είχε ως βασική επιδίωξη την πνευματική αναγέννηση των Ελλήνων και την προετοιμασία της εξέγερσης εναντίον των Οθωμανών.
Το ιστορικό πλαίσιο της εποχής και η έδρα της οργάνωσης
Η ίδρυση του «Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου» μπορεί να ενταχθεί στη γενικότερη τάση της εποχής για ανάδυση ενός νέου τύπου κλειστών οργανώσεων που χαρακτηρίζονται από συνωμοτικό χαρακτήρα, τελετουργικές διαδικασίες μύησης και πολιτικοποίηση των μελών τους [1].